Powrót
Suwmiarka i noniusz.
Suwmiarka stanowiła zawsze wyzwanie dla studentów z powodu noniusza. Fotografia przedstawia to urządzenie. Do czego służy noniusz? Do udokładnienia odczytu. Skala suwmiarki została nacięta bardzo drobnymi kreskami. Widać, że odczytywana wartość znajduje się gdzieś pomiędzy dwoma kreskami odległymi od siebie o milimetr, ale ile to jest dokładnie, tego jeszcze nie wiemy.
Reguła posługiwania się noniuszem jest bardzo prosta. Sprawdzamy która kreska skali noniusza pokrywa się ze skalą główną. Następnie dodajemy tyle części milimetra ile odpowiada numerowi tej kreski noniusza pokrywającej się ze skalą główną. Jeśli pokrywa się kreska 8 dodajemy 8 części. Ale jakich? Spójrzmy na zdjęcie. Dla wygody na skali noniusza mamy liczby od 0 do... 0, ale po drodze mamy od 1 do 9. To, że pierwsze i ostanie jest zero ma swój sens. Liczby oznaczają dziesiąte części milimetra. Po prawej stronie mamy wypisaną dokładność odczytu, 0.05 mm. Pomiędzy "dużymi" kreskami mamy małe, to dzięki nim możemy podzielić 0,1 mm jeszcze na pół. Na zdjęciu najlepiej do skali głównej "przystaje" kreska pomiędzy 8 i 9. Kreska zerowa noniusza znajduje się pomiędzy 3, a 4 milimetrem. Dodajemy więc do 3 milimetrów 85 setnych milimetra, wynik jest 3,85 mm.
Jak to działa? Zwróćmy uwagę, że pomiędzy "dużymi" kreskami jest prawie 4 mm, ale prawie, bo ciut mniej. Ile ? Te odcinki wynoszą 3,9 mm. Jeśli więc np pomiędzy milimetrową kreską i zerową kreską noniusza odległość wynosi 0,4 mm to pomiędzy kreską 1 (dużą) i kolejną milimetrową ta odległość będzie mniejsza o 0,1 mm i wyniesie 0,3 mm. Pomiędzy drugą kreską na noniuszu i następną na skali milimetrowej będzie 0,2 mm, potem 0,1 mm i w końcu czwarta kreska skali noniusza pokryje się z kreską skali głównej.
Zwróćmy uwagę, że jeśli pokrywa się z kreską skali głównej ostatnia kreska noniusza, to pokrywa się też pierwsza: obie oznaczone jako zerowe.
Taki sens mają te dwa zera. Pamiętajmy że długość noniusza może być różna, zazwyczaj w książkach rysuje się noniusz "dziesiętny", o długości 9 mm,
ale w praktyce obecnie spotykamy dłuższe.